Linki sponsorowane

STRES (psychol. genet.) zakodowana zdolność organizmu do reagowania na obciążenia fiz. i psych. zakłócające jego równowagę i wzbudzające stan napięcia emocjonalnego.
Zjawisko s. zostało opisane w latach 30. naszego stulecia dzięki badaniom laboratoryjnym H. Selyego nad fizjol. mechanizmami przystosowania do życia. W psychologii po raz pierwszy użyli tego pojęcia 1945 R.Grinker i J. Spiegel. W Polsce największy wkład do badań wnieśli m.in.: A. Frączek, M.Kofta, T. Maruszewski i J. Reykowski.
S. wyzwala w organizmie mechanizm mobilizujący energię obronną przeciwko czynnikom (stresorom) zewn. lub wewn., przyjemnym lub przykrym, które zagrażają jego równowadze. W przebiegu s. występują 3 charakterystyczne stadia: 1) alarmowe, kiedy to procesy obronne ulegają mobilizacji, a odporność organizmu jest zmniejszona; 2) odporności, w którym organizm mobilizuje swoje zasoby energ. wraz z mechanizmami obronnymi do skutecznego zwalczania zagrożenia lub przystosowania się do zwiększonych wymagań; 3) wyczerpania, pojawiające się po długotrwałym działaniu stresorów i prowadzące na skutek osłabienia możliwości energ. i obronnych organizmu do nieodwracalnych zmian (uszkodzeń) czy wręcz śmierci. Wśród stresorów wyróżnia się m.in.: różnego rodzaju urazy, wstrząsy i szoki, infekcje i zatrucia, przewlekłą chorobę, hałas, pośpiech, tłok, ludzką nieżyczliwość, przemęczenie, strach, niemożność sprostania stawianym wymaganiom, złe stosunki w pracy, stany silnego podniecenia.
Ze względu na stopień nasilenia s. J. Reykowski wyróżnia: 1) fazę reakcji instrumentalnych, która jest ukierunkowana na pokonanie trudności; polega ona na zwiększonej mobilizacji organizmu do przezwyciężenia powstałego napięcia nawet w przypadku niepowodzenia, co sprzyja realizacji zadań przy umiarkowanym obciążeniu systemu regulacji; 2) fazę krytyczną, wynikającą ze zmniejszonej odporności organizmu na s., która przejawia się w nieadekwatnych do bodźców reakcjach emocjonalnych, zaburzeniu procesów orientacyjnych oraz zmniejszonej zdolności przewidywania celów i skutków działania; 3) fazę reakcji obrony przed s., która polega na wzmożonym pobudzeniu emocjonalnym, przeciążającym system regulacyjny organizmu. Najczęstszymi reakcjami w tej fazie są: irytacja, agresja lub zachowania obronne (ucieczka, regresja, fantazjowanie, tłumienie). Jeżeli nie doprowadzą one do rozładowania silnego napięcia emocjonalnego, mogą przekształcić się w stan nerwicy. Działanie s. zaczyna się od nagłego wydzielenia się adrenaliny oraz hormonu ACTH, w następstwie, czego zostaje pobudzona zewn. korowa część nadnerczy, wydzielająca kortykoidy. Jednym z nich jest kortyzon, który powoduje skurczenie grasicy i porażenie immunologiczne wraz z innymi następstwami, jak np. wytwarzanie cukru. Wśród objawów długotrwale przeżywanego s. wyróżnia się: zmiany fizjol. (skurcze i tiki twarzy, zaburzenia rytmu i przyspieszenie akcji serca, nacisk do częstszego oddawania moczu, wzrost napięcia mięśni szkieletowych, nadmierne pocenie się, zaburzenia apetytu, biegunki, trudności z trawieniem, suchość w ustach, bezsenność, spadek wagi ciała, bóle i kłucia w klatce piersiowej), zmiany psychol. (trudność w koncentracji uwagi, zapominanie i pomyłki, tendencja do skrajnego oceniania i przesadnych wypowiedzi, niepokój ruchowy), zmiany emocjonalne (poirytowanie, depresja, podekscytowanie, drażliwość, nagłe wybuchy płaczu czy śmiechu), problemy zdrowotne (utrata odporności organizmu na infekcje, spotęgowanie procesu odkładania się blaszek miażdżycowych, owrzodzenie żołądka, choroby serca i układu krążenia, bóle krzyża). Częste i długotrwałe przeżywanie s. prowadzi do fizjol. wyczerpania ogólnej energii przystosowawczej jednostki i do załamania, kończącego się chorobą psychosomatyczną.
Przy chwilowym, zwiększonym obciążeniu organizmu, s. przechodzi w tzw. eustres, czyli w czynnik pozytywny dla życia osobnika, dodający mu sił i pozwalający na adaptację do trudnych warunków. Umiarkowany s. jest bowiem mechanizmem naturalnego wyzwalania w organizmie energii obronnej, niezbędnej do zachowania życia. Stąd też nie wszystkie sytuacje stresowe prowadzą do chorób czy zaburzeń funkcjonowania człowieka. Negatywnym skutkom s. znacząco może przeciwdziałać zainteresowanie się własną tzw. inteligencją emocjonalną, w tym rozwijanie zdolności empatii, podniesienie samoświadomości, skuteczniejsze panowanie nad przykrymi uczuciami, współpraca, nawiązywanie i podtrzymywanie poprawnych stosunków z innymi, zmiana nastawienia wobec życia czy też stosowanie różnych odmian treningów relaksacyjnych.

[dodaj komentarz na forum]